Bu referandumun sonucu ne olursa olsun, en önemli kazancı
ortaya var olan örgütlerin ve yapıların dışında, tohum halinde de olsa, bir “#HAYIR Hareketi” çıkarmış olmasıdır.
Uzun vadede bu “#HAYIR
Hareketi”nden tutarlı bir demokrasi hareketi gibi bir şeyler çıkabilir
belki. Bu küçük ateş beslenmeyi ve büyütülmeyi bekliyor.
Elbet bu hareket de gökten zembille inmedi, ardında
özellikle Gezi hareketinin birikimleri ve mirası var. Yine bununla ilişkili, 7
Haziran seçimleri öncesinde ortaya çıkan çeşitli girişim ve kişilerin
çabalarının tortusu var.
Önümüzdeki dönemde Türkiye hatta Ortadoğu’da olayların nasıl
gelişeceğini bu doğuş halindeki hareketin gösterdiği gelişim belirleyebilir.
Eğer bu hareket ortak bir dil ve tartışma oluşturabilir,
örgütlenebilir, ortak bir program ve strateji tartışması başlatabilirse tüm
hesapları ve dengeleri altüst edebilir.
Şehirli ve modern bir karakter taşıyan bu hareket, Kürt
Özgürlük Hareketi ile bir ittifak yaparak ve onu daha ileriye çekerek tüm
Ortadoğu’da bir altüstlük başarabilir.
Elbet her şey henüz çok başında, doğum halinde, adeta bir
bulutsu (nebülöz) gibi.
Üstüne üstlük onun üzerine “bir kâbus gibi çökmüş” geçmişin mirası var. Bu miras mirassızlık
mirası.
Bu miras özellikle teorisizlik ve birikimsizlik; tarihsel
deneylerden yoksunluk biçiminde görünüyor ve onun işini iyice zorlaştırıyor.
Bu nedenle bu bulutsudan bir yıldız mı doğacağı yoksa bir düşük
olacağı, bir “kahverengi cüce” mi çıkacağı henüz ortada.
Bu küçük ateşi kuru otlarla, üfleyerek beslemek gerekiyor.
Gerekiyor ki kendini yeniden üretebilecek ve yayılabilecek bir yangına
dönüşebilsin.
*
Ama önce “böyle bir hareket var mı?” sorusunu soralım.
Bu hareketi ille bir örgüt veya yapıyla, örneğin “#HAYIR Meclisleri” ile veya “Biraradayız Buradayız (BiBu)” gibi girişimlerle
özdeşleştirmemek ve sınırlamamak gerekiyor.
Elbet bunlar da tamamen veya kısman bu hareketin içindedir.
Ama bunları aşan, sınırları belirsiz ve çok daha geniş bir
hareket var.
Ayrıca kimi örgütler bu hareketin içinde gibi görünmelerine
rağmen bu hareketin ortak karakteristiklerine ters özellikler gösteriyorlar.
Sınırları belirsiz bir hareket bu.
Bütün belirsizliğine rağmen yine de var.
Örneğin böyle bir hareketin varlığı ve bunun önemi üzerine Demokrasi İçin Birlik girişiminin
öncülerinden Rıza Türmen böyle bir hareketin ortaya çıkışı ve yaşaması gerektiği
üzerine şunları söylemiş:
“Hayır kampanyasını
yürüten halk hareketi barış, özgürlük, eşitlik ve adalet içinde
yaşayabileceğimiz Türkiye’nin habercisidir. Bu hareket devam etmelidir ki
‘Hayır’ çıktıktan sonra başka bir Türkiye’nin kapıları açılsın. Daha
demokratik, katılımcı, çoğulcu bir Türkiye yaratabilelim. Bunu yaratabilmek için halk hareketinin
dinamiğini muhafaza etmek lazım.”(Şurada?)
*
Böyle bir hareketin varlığı hakkında çok daha zengin
olgularla desteklenmiş bir gözlemi Sencer Ayata “Hayır
Hareketi” başlıklı yazısında ele aldı.
Bu ayrıntılı tasvir böyle bir hareketin var olduğunu,
karakteristiklerini oldukça çarpıcı örneklerle gösteriyor.
En iyisi bu yazıdan aktarmak.
“Emekli kamu görevlisi
bir kadın, kendi kendine “Yüz olası ‘evet’ oyunu ‘hayır’a ikna edeceğim” diye
söz vermiş. Çalışma alanını hastaneler olarak belirlemiş. Hastanede bekleme
sırasındaki kadınların yanına oturup önce sağlık konusunda bir sohbet başlatıyor,
sonra konuyu yavaş yavaş referanduma taşıyor. Anayasa değişikliklerinin
içeriğini çok iyi çalışmış ve nasıl eleştirileceğini iyi öğrenmiş. Bunları bir
sohbet çerçevesinde paylaşıyor ve sonra yeniden haberleşmek üzere konuştuğu
kadının telefon numaralarını alıyor. Onları yeni bir arkadaş gibi telefonla
arıyor ve hatta evinde ziyaret ediyor.
Bir emekli esnaf
tezgâhtar olarak çalıştırdığı ve kendisine çok yakın gördüğü kimseleri önce
telefonla arıyor. Ardından ziyaretlerine giderek düşüncelerini anlatıyor ve
onlardan “hayır” oyu istiyor.
Bir erkek öğrenci,
İnternet üzerinden tanıştığı ve kararsız olduğunu tahmin ettiği kimseleri bir
kafede buluşmaya davet ediyor, onları “hayır” oyu vermeye ikna etmeye
çalışıyor.
Bir kadın kampanya
sırasında yaşanan olayları, duyduğu konuşmaları, çevrede gördüklerini,
bunlardan çıkardığı sonuçları günlük şeklinde herkesle paylaşıyor. Amacı kendi
deneyimlerinden başkalarının da yararlanmasını sağlamak.
Bir teknisyen,
kimileri kentte kimileri Giresun’un bir köyünde yaşayan akrabalarına başkanlık
sisteminin yaratacağı sorunları anlatıyor. Yakınında oturanlara, kestiği gazete
yazılarını okuyor, onları bir süre için birlikte Halk TV izlemeye razı ediyor.
Beyaz yakalılardan
oluşan bir grup, forumlar düzenleyerek seçmenlerin “hayır” oyu vermelerini
nasıl sağlayabileceklerini tartışıyor. Seçtikleri hedef kitle, kendileri gibi
beyaz yakalı çalışanlar. Çalışmalarını onların yoğun olduğu yerlerde
yürütüyorlar. Sosyal medya mesajları ve videolar hazırlıyorlar. “Hayır”
kelimesini mesleki sorunlarla bir araya getirerek yaymaya çalışıyorlar: Fazla
mesaiye “hayır”, BES’e “hayır”, işten çıkarmaya “hayır”…
Bir lisenin mezunları
tarafından oluşturulan bir dayanışma ağı yeni katılımlarla genişliyor, hatta
başka gruplara ve kentlere yayılıyor. Platform, bilgisayar üzerinden başta
gençler, ev kadınları ve emekliler olmak üzere çok sayıda kişiyi tespit ediyor
ve onları çeşitli özelliklerini dikkate alarak gruplandırıyor. Farklı gruplar
üzerinde etkili olacağı düşünülen kısa metinler hazırlanıyor. Çalışmalara
destek vermek isteyen liseli ve diğer gönüllü bireyler bu metinleri kendi el
yazılarıyla kopyalayıp kişiye özel mektuplar yazıyorlar.
Önceki “Mahalle
Meclisleri”ne benzeyen “Hayır Meclisleri” kuruluyor. Anayasa değişikliğinin
içeriğini anlatan metinler, broşürlere ve görsel materyallere dönüştürülerek
geniş bir çevreye ulaştırılıyor. Farklı mekânlardan aynı anda “hayır” yazılı
balonlar uçurulması gibi yaratıcı eylemler yapılıyor. “Bu kadar yetkiyi babama
vermem” gibi sloganlar üretiliyor.
“Oy ve Ötesi” gibi
sandık güvenliği için çalışan platformların sayıları artıyor. Bilgilendirme
seminerleri düzenleniyor. Sandıkların iyi izlenmesi, ıslak imzalı sonuçların
iletilmesi ve itirazların zamanında yapılması için çalışmalar yapılıyor,
planlar hazırlanıyor.
Bir platform,
referandum sürecine katkıda bulunmak üzere insan kaynakları havuzu oluşturuyor.
Bu uzmanları anayasa değişiklikleri konusunda eğitiyor. Herkesin uzmanlığına
göre destek verebileceği alanlar belirleniyor: Yazılım, hukuk, tasarım, sağlık,
iletişimci, sanatçı desteği… Onlar bu hizmetlere ihtiyacı olan başka
platformlara, derneklere, kuruluşlara yönlendiriliyor. Sosyal medyada
paylaşılan mesajların, karikatürlerin, kliplerin önemli bir bölümü bu uzman
kişilerin gönüllü katkıları sonucu üretiliyor. Bu uzmanlar yurttaşlarla bir
araya getiriliyor ve onların sorunlarının çözümüne yardımcı oluyorlar. Bu
yoldan sağladıkları yakınlık sayesinde yurttaşları anayasa değişiklikleri
konusunda aydınlatıyorlar.
Kimi platformlar
siyasi partilerle birlikte, kimileriyse siyasi partilerden ayrı çalışıyor.
Ağlardan farklı olarak platformlarda yer alanlar, geçici olarak sağladıkları
mekânlarda bir araya gelebiliyor. Platformlar eşgüdüm merkezleri olarak
çalışıyor. Amaçları aynı zamanda çevredeki diğer gönüllü katılımcıları ve
kuruluşları bir araya getirmek. Siyasi parti kimliği olmaması, her görüşten
yurttaşın platforma rahat girip çıkmalarını ve katkı yapmalarını sağlıyor. Ayda
1600 lira maaşla eşi ile birlikte geçinmeye çalışan bir seçmen, platform
bürosuna büyük bir heyecanla girip “Ben size para bağışında bulunmaya geldim”
diyor ve cebinden çıkardığı beş lirayı veriyor. Birçok dar gelirli, platformlara
bir paket çay, bir kilo şeker gibi bağışlarda bulunuyor.
Başta barolar ve bazı
sendikalar olmak üzere çeşitli meslek kuruluşları ve odalar kampanyaya çok
aktif olarak katılıyor. Anayasa değişiklikleri konusunda yurttaşları
aydınlatmak için konferanslar, paneller, tartışma toplantıları düzenliyorlar ve
yayınlar yapıyorlar.
Siyasi dernekler ve
kuruluşlar eğitici materyaller hazırlıyor, sosyal medya mesajları üretiyor,
bildiri ve broşür dağıtıyor.
“Hayır Hareketi”
içinde farklı kesimleri, farklı çıkarları, farklı siyasi örgütleri ve farklı
talepleri barındırıyor. Diğer toplumsal hareketlere kıyasla kadınların katılımı
daha kolay ve daha yüksek düzeyde. Gönüllü destek yaşlı, orta yaşlı ve genç her
kuşaktan gelmekte. Harekette beyaz yakalılar öne çıkıyor. Kampanya ilerledikçe
bireysel katkı ve ağ yoğunluğu artıyor.
Bireyler, ağlar, platformlar
tarafından yürütülen etkinliklere katılım genellikle siyasi partilerin dışında
gerçekleşiyor. Katılım zorlamaya, devlet desteğine, menfaat sağlamaya değil,
kişisel inisiyatife ve gönüllülüğe bağlı. İlişkiler formel örgüt
yapılarındakinden farklı olarak hiyerarşik nitelikli değil, eşit bireyler
arasında. Bazılarında yönetici merkez hiç yok, bazılarında ise yalnızca
eşgüdümü sağlamakla yükümlü. Karar alma süreçlerinde herkesin söz sahibi
olmasına önem veriliyor. Siyasi görüş farklılıklarına rağmen katılımcılar görüş
ayrılıklarını değil, ortak değerleri ve dayanışmanın önemini vurguluyor. Bazı
oluşumlar diğerleri ile ilişki ve iş birliği içinde faaliyet gösteriyor.
Bazıları ise bağımsız çalışıyor. Birlikte çalışma tek amaca, yani referanduma
yönelik. Kurulan ağlar ve platformların geleceği açık uçlu. Yani bu oluşumlar
dağılabilir, farklı ortamlarda sürdürülebilir, farklı amaçlara yönlenebilir.
Katılımcılar
referanduma ilişkin bilgi ve görüşleri dışarıdan olduğu kadar birbirinden
öğreniyor ve birbirine öğretiyor. Katılımcıların bilinç düzeyi genellikle
yüksek ve hareket içinde daha da yükseliyor. Oluşumların canlılığının temelinde
bu bilinç, iyimserlik ve umut var. Görüşlerini haklı ve doğru oldukları
inancıyla savunuyorlar.
AKP iktidarı kamusal
alanları yoğun denetim altında tuttuğundan bu oluşumların görünürlükleri zayıf.
“Hayır Hareketi” mekân, yani sokak, cadde ve meydan odaklı değil. Bu nedenle,
bir “kahramanlar” hareketi olmadığı söylenebilir. Bilinçli, kararlı ve cesur
insanların hareketi. Hareket yüz yüze ilişkiler, mektuplar, internet iletişimi
vasıtasıyla gelişiyor ve yayılıyor. Popüler kültür ögeleri ve mizahi yönüyle
‘dijital eylem’ en üst noktaya doğru taşınıyor.”
Herkes bu tasvir edilen hareketin kimi yönleriyle bir
şekilde karşılaşmış olmalıdır.
Hatta denebilir ki bu hareket, esas olarak internet ve
sosyal medya aracılığıyla da yayıldı.
*
Peki, bu hareket nasıl devam edebilir?
Nasıl güçlenip toplumun daha alt kesimlerine ulaşabilir?
Kanımızca önce bizzat bu hareketin ortak bir dil, bir gündem
oluşturması ve tartışması gerekiyor.
Kanımızca şu an iki büyük zaafı var.
Birinci önemli zaaf.
Hareketi oluşturanların dilleri çok farklı ve farklı diller
konuşanlar kendi aralarında bir diyalogu sürdürüyorlar.
Örneğin bu hareketin “İslamcı” dilebileceğimiz bir kanadı
var. Ömer Faruk Gergerlioğlu, Cihangir İslam gibi aydınların içinde olduğu bir Hak ve Adalet Platformu da bu hareketin
içinde nesnel olarak. Ama onlar ile Hareketin “Laik” ya da “Seküler” kesimi
arasında ortak bir dil bile yok. Ortak bir tartışma, bunun kanalları yok.
İkinci önemli zaaf.
Bu hareketi oluşturan birçok küçük grup, girişim elbette
bundan sonra ne yapmak gerektiği üzerine tartışıyor ve kafa yoruyorlar. Ama
bunu kendi içlerinde yapıyorlar. Tüm bu hareketin ortaklaşa bir tartışmaya
çekilmesi, böyle bir yola girilmesi gibi çabalar yok.
Ülke çapında tüm #HAYIR Hareketi’ni kapsayan bir tartışma,
bunun kanallarını yaratma gibi bir sorun bile yok.
Bu Gezi’nin de en büyük zaafıydı. Bu harekette de aynı zaaf
görülüyor.
Bunun aşılabilmesi için hepimiz kendi çapımızda, ama tüm
kamuoyuna yönelik olarak bu hareketin nasıl bir yol izlemesi gerektiği konusunu
gündeme alıp yazalım ki, ortak tartışma başlayabilsin.
Bu nedenle herkesi bu #HAYIR Hareketinin neler yapması
gerektiği görüşlerini açıklamaya, tartışmaya ve bu görüş ve tartışmaları tüm
kamuoyu ile paylaşmaya davet ediyoruz.
12 Nisan 2017 Çarşamba
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder