Yapı ve İşlev Kategorileri Işığında HDP’nin ve Demokrasi Mücadelesinin Sorunları

HDP’nin örgüt olarak sorunları yapısaldır.

Yani kişilerin değişmesiyle değişmezler.

Bu nedenle Demirtaş’ın başkan kalması veya gitmesi politik olarak doğru veya yanlış olabilir ama hiçbir sorunu çözemez.
Yani HDP’nin tüzüğü, yani üyelerinin, organlarının yapılanışı ve ilişkileri, kendisine kategorik olarak yüklediği görevleri (demokrasi mücadelesini yürütmek ve kazanmak, demokratik bir parti olmak, kolektif liderlik vs.) gerçekleştirmeye uygun değildir.

Çekiçle yemek yiyemezsiniz. Kaşıkla çivi çakamazsınız. Araçların yapıları ve işlevleri arasında kopmaz bir ilişki vardır. Örgüt veya Parti denen şey de özünde bir araçtır. Kendi başına bir amaç değildir.

Bu konuyu biraz açalım.

Biyolojide organların, teknolojide araçların, toplumda kurum ve örgütlerin analizi için olmazsa olmaz araç, yapı ve işlev kategorileridir.

Yapı yoğunlaşmış işlevdir, işlev ise yapının ruhu, özüdür.

Marksizm bu ilişkinin her zaman bilincinde olmuş ve bu kategorileri güçlü bir analiz aracı olarak kullanmıştır.
Hatta Marks’ın kendisinin katkısı olduğunu söylediği şey, yani sınıfsız topluma geçmek için eski toplumun devletinin kullanılamayacağı ve parçalanması gerektiği önermesi tamamen bu analitik kategorilere dayanmaktadır. Yani azınlığın çoğunluğu baskı altına almak için, sınıf egemenliğini sürdürmek için oluşmuş ve mükemmelleştirilmiş bir araç, çoğunluğun o azınlık karşısındaki egemenliğinin, sınıfları ortadan kaldırmanın bir aracı olarak kullanılamaz.

Bu kadar basittir aslında konu.

Ama yine de konuyu biraz örnekleyelim.

Kerpiçten apartman veya bir gökdelen yapamazsınız. Olsa olsa kerpici taş veya keresteyle destekleyerek birkaç katlı bir ev yapabilirsiniz.

Bir apartman veya gökdelen yapmak için çeliğe, betona, statik hesaplarına, mimari planlamaya vs. gerek vardır.

Bunu toplumsal hayata uygularsak, kapitalizm öncesi toplumsal ilişkilerin ürünü   olan toplum kesimlerine ve onların ilişkilerine dayanarak dünyayı değiştirecek sosyalist bir örgüt kuramazsınız.

Yani o sınıfların yapısı o işleve uygun değildir.

O işlevi gerçekleştirebilmek için, kapitalizmin ortaya çıkardığı modern ücretliler sınıfı ve modern ilişkiler, yani yapısı farklı toplumsal güçler ve ilişkiler gerekir.

Ve işte tam da bu nedenle Marks’ın Komünist Manifesto’su, kapitalizm öncesini tasfiye ederek, yeni yapıların temeli olacak ilişkileri ortaya çıkardığı için kapitalizmin bir övgüsüdür, ama bu övgü kapitalizmin mezar taşına kitabe olarak yazılmış bir övgüdür.

Yine bu nedenle Lenin köylülerin sosyalist yapılamayacağını onlara dayanarak devrimci bir parti kurulamayacağını yazar. Köylüleri sosyalist yapmaya karşı çıkar, çünkü köylüleri sosyalist yapmaya yönelik bu çabalar, sosyalizmin köylüleşmesi sonucunu doğurur da ondan.

Bu nedenle Marks ve Engels nesnel koşulların sınırlayıcılığına her zaman güçlü vurgular yapmışlardır.

Örneğin Engels, bir devrimcinin başına gelebilecek en kötü şeyin, tarihsel koşullar oluşmadan bir devrim yapmak olduğunu, bu durumda eskiden reddettiği her şeyi yapmak zorunda olacaklarını yazmıştır.

Örneğin Marks, tam da yapı ve işlev arasındaki bu kopmaz bağ medeniyle, yapıyı oluşturan malzemenin ortaya çıkardığı sınırlılıklar nedeniyle, “Hukuk, hiçbir zaman, toplumun iktisadi yapısından ve onun koşullandırdığı kültürel gelişmeden daha yüksek olamaz” der. Bu nedenle yoksulluk temelinde sosyalizm kurulamayacağını kurulmaya kalkıldığında bütün pisliklerin ortaya çıkacağını yazar.

Yine bu nedenle Leninlir, Troçkiler, “proleter kültür” kurmaktan söz eden küçük burjuva aydınlara karşı, önce “hele bir kültürlü tüccarlar olalım”, yani şu Asyalılıktan, kapitalizm öncesi toplumun ilişkilerinden ve kültüründen kurtulmaya çalışalım derler.

Ve yine bu mantıkla Hikmet Kıvılcımlı, şarklılıktan yani kapitalizm öncesinden her zaman “Babil artığı, soğulcanlaşmış” gibi sıfatlarla tiksinerek söz ederken, “modern demek kapitalizm demektir” demesine rağmen, modern kavramını hep olumlu bir vurguyla ve olumlu anlamda kullanır. Ve bu bağlamda kastettiği hep kapitalizmin ortaya çıkardığı modern ilişkilere duyulan hasrettir. Bütün ömrünce bu doğulu ülkede aradığı bir parça modern ilişkiler olmuştur.

Örnekler çoğaltılabilir. Bu örnekleri sosyolojik düzeyden, sınıfların ve toplumsal güçlerin yapıları ve işlevleri bağlamından verdik.

İşte araçlar da bu bağlamda ancak bir anlam taşırlar. Şimdi de araçların yapı ve işlevlerine bakalım.

Örneğin çok kullanılan ama hiçbir şekilde anlamı anlaşılmayan “Proletarya Diktatörlüğü” kavramı tamamen yapı ve işlev arasındaki bu kopmaz ilişkiden çıkar.

Yapı ve işlev arasında kopmaz bir bağ olduğu için Marks, proletarya sınıfsız topluma geçerken, eski toplumun devlet cihazını kullanamaz, onu “parçalayıp” bu işleve uygun başka türlü bir cihaz, “devlet olmayan devlet”, toplumun çoğunluğunun üzerinde yükselmeyen ama ona hizmet edecek bir cihaz oluşturmalıdır der.

Marks başlangıçta bunu genel ve kategorik bir önerme olarak ifade eder. Ancak Paris Komünü deneyinden sonra, bizzat tarihsel deneyden hareketle böyle bir cihazın yapısal özelliklerinin neler olması gerektiğine ilişkin sonuçları çıkarır.

(İşte bizim Marksizme katkımız da tam bu noktada ortaya çıkar. Burjuvazinin bütün devletlerinin temel bir özelliğinin de ulusal devletler olduğu, ulus ilkesine göre örgütlenmiş devletlerle sınıfsız topluma gidilemeyeceği, dolayısıyla somutta proletarya diktatörlüğünün uluslara ve ulusal devletlere karşı bir diktatörlük olması gerektiği şeklindeki önermedir. Bu da programda uluslara ve ulusal devletlere karşı mücadeleyi başa almayı gerektirir. Marks, ulusun ne olduğunu bilmediği, dolayısıyla aynı zamanda nesnel olarak bir ulusçu olduğu için, Proletarya diktatörlüğü üzerine kendi çıkarsamalarını mantık sonuçlarına götürememiştir. Götürememesinin son duruşmadaki nedeni, ulusçuların ulus kavramını ve aydınlanmanın da din kavramını aşamamış olmasıdır.)

*

Yukarıda verilen örneklerde yapı iki farklı düzeyde ele alınmaktadır:

Birincisi sosyolojik, yani toplumdaki sınıfların, güçlerin konumlarına, çıkarlarına, özelliklerine veya karakterlerinden kaynaklanan yapısal sorunlar;

diğeri “teknolojik”, örgütsel, tüzüksel veya “hukuki” olarak tanımlanabilecek örgütlerin yapılarından kaynaklanan sorunlar.

*

Bu yaklaşım, bu metodoloji, Kürt Özgürlük hareketinin veya Türkiye’deki demokrasi mücadelesinin veya HDP’nin sorunlarını anlamanın ve çözmenin de anahtarıdır.

HDP’nin sorunları iki düzeyde ele alınmalıdır.

1)      Sosyolojik düzey: HDP’nin dayandığı toplumsal kesimlerin özellikleri, sınırlılıkları ve bunların ortaya çıkardığı sorunların nasıl aşılabileceği, yani nasıl “kültürlü tüccarlar” ya da “modern” ücretlilere ve ilişkilere dayanılabileceği.

2)      Teknik, örgütsel veya tüzüksel düzey: Var olan yapının ve işleyişin yerine nasıl bir yapı ve işleyiş kurulması gerektiği.

Bu iki düzey aynı zamanda birbiriyle karşılıklı ilişkiler ve çelişkiler içindedir.

Sosyolojik düzey, uzun vadeli bir planlama gerektirir, çünkü burada iradenin, isteklerin etkisi sınırlıdır.

Örgütsel düzey kısa vadede çözülebilir. Ve sosyolojik düzeydeki çözümü kolaylaştırabilir.

Ancak sosyolojik düzey, örgütsel düzeyin çözümünü zorlaştırmaktadır.

Sosyolojik düzeyi şöyle özetleyebiliriz. Kürt özgürlük hareketi esas olarak kadınlara ve yoksul gençlere dayanmasına rağmen çok güçlü bir şekilde hem kapitalizm öncesi ilişkilerin ve toplumsal kesimlerin baskısı (aşiret ilişkileri, köylülük, pederşahi ilişkiler vs.) altındadır; hem de bunlarla iç içe geçmiş modern burjuvazinin (avukatlar, iş adamları, burjuva aydınlar) baskısı altındadır.

Bunları karşıya aldığı takdirde ciddi biçimde tecrit olması ve ezilmesi tehlikesi vardır. Bu nedenle karşıya alamaz. Ama onlarla mücadele de etmediği takdirde onların hareketin yönüne, stratejisine, taktiklerine egemen olması, hareketin yenilmesi tehlikesi vardır.

Bunları dengeleyecek diyelim ki Batı’da güçlü ve kitlesel bir demokratik hareket olsa, o zaman bunlar karşısında eli kolu rahatlayan Özgürlük Hareketi bunlara karşı daha açık ve net bir tavır takınabilir ve sınırları daha net çizebilir.

Ancak böyle bir hareket ve güç yoktur. Bu da Kürt özgürlük hareketini yani Kürdistan’ın pleplerini, tek ayaklı olarak mücadele etmek zorunda bırakmaktadır. Diğer ayak yerine mecburen takma bir ayak (kapitalizm öncesi güçler ve ilişkiler ile modern burjuva güçler) kullanmaktadır. Bu da muazzam bir güç ve enerji israfına yol açmaktadır.

Bu durumda, Özgürlük hareketinin bu burjuva veya kapitalizm öncesi güçleri, “komiserler”, “ağabeyler”, “esas oğlanlar”, “hevallar” aracılığıyla kontrol altında tutmaya çalışmaktan ve onlarla kopuşmaktan kaçınmaktan başka çaresi yoktur.

Ne var ki, bu tür bir yapılanmanın bazı sorunları vardır.

Çünkü feth edenler eğer daha üst bir kültürü feth etmişlerse onun tarafından feth edilirler. Kürt Özgürlük hareketinin tarihi de bir bakıma bu feth etme ve edilmelerin tarihidir. Burjuvazi, yani aydınlar, avukatlar, iş adamları vs. yüksek bir kültüre sahiptirler.

Ezilenler ise böyle bir kültürü edinme olanaklarından yoksundur. Ayrıca birincilerin daha büyük maddi güçleri ve zenginlikleri vardır. Bu kültür ve zenginlikler, her uygarlığın barbarların başını döndürmesi gibi, Kürt özgürlük hareketinin temelini oluşturan pleplerin veya “hevalların” başını döndürür.

Özgürlük Hareketi, bizzat bu “komiserlerin” de kontrol ettikleri tarafından kontrol edilmelerini, etkilemek istediklerinden etkilenmelerini engelleyebilmek için, bu gibi kadroları sürekli rotasyona tabi kılarak, bürokratlaşmaya ve konformizme izin vermeyecek yaşam koşullarında tutarak bir ölçüde olsun bu sorunun üstesinden gelinmeye çalışır

Bu yöntem iyi kötü şimdiye kadar bir başarı gösterdi sayılabilir. Ancak sınırlarına dayanmış bulunuyor. HDP’nin başarısızlığının temelinde bir yandan bu türden sosyolojik sorunlar var.

Bu sorunu çözecek ilişki ve güçler ortaya çıktı ve çıkıyor ama eski örgütsel yapı bunların bu zaafı kapatmasını engelleyor.

Aslında Gezi ile birlikte, keza Erdoğan’ın diktatörlüğünün giderek pekişmesi ile birlikte eski handikapı bir ölçüde olsun giderecek Türkiyeli toplumsal güçler ve kesimler ortaya çıkıyor ve bunlar HDP’ye yöneliyorlar.

Öte yandan, artık özgürlük hareketinin militanlarının çoğu şehirlerde doğmuş, büyümüş, kapitalizm öncesinin ilişkilerinden büyük ölçüde kopmuş kesimlerdir.

Keza kadın hareketi giderek daha ileriye gitmektedir.

Normal olarak bu sosyolojik değişmelere bağlı olarak Kürt Özgürlük Hareketinin elinin kolunun daha rahatlaması gerekirken, aksine gerek son Barzani referandumunda, gerek HDP’ye başkanlık tartışmalarında görüldüğü gibi, klasik ilişkiler içinde kontrol altına alınmaya çalışan kesimlerin daha atak ve güçlü olarak ortaya çıktığı görülmektedir.

İşte bunun nedeni, bizzat HDP’nin yapısındadır, tüzüğündedir. HDP’nin bugünkü yapısı, ne parti içinde demokratik bir işleyişe olanak verir ne de bu daha modern, şehirli ve kültürlü ücretli kesimlerin HDP’de kendilerini örgütleme ve ifadelerine olanak vermektedir.

Bu tüzük ve yapıyla HDP ne tüm demokratları ve gayrı memnunları, ne modern kesimleri, ne entelijansiyayı, ne modern yoksul gençleri ve kadınları kendisine çekemez ve örgütleyemez.

Bu nedenle insanlar içleri kan ağlayarak HDP’nin dışında durmakta, onu dışından destek vererek içindekilerden daha fazla katkıda bulunmaktadırlar.

Kürt Özgürlük Hareketi, bir yandan eskiden beri yukarıda değinildiği gibi kontrol altında tutarak desteklerini de aldığı kesimlerden kopmadan ve onlardan tecrit olmadan onlara bağımlı olmaktan kurtulmanın, sağlam bir diğer ayağa kavuşmanın yollarını aramalı, stratejisini çizmelidir.

Ancak bütün bu sorunların açıkça tartışılması ve sağlıklı sonuçlara ulaşılabilmesi için de böyle bir işlevi yerine getirecek bir örgüt yapısı yoktur.

Bu durumda yakalanması gereken en acil halka, HDP’nin yapısının bu kongrede baştan aşağı değiştirilmesi olabilir.
Bugünkü yapıyı ve olması gereken yapıyı sonraki yazılarda ele alacağız.

19 Ocak 2018 Cuma

Demir Küçükaydın

demiraltona@gmail.com

Bloglar:

https://steemit.com/@demiraltona

https://demirden-kapilar.blogspot.de

Video:

https://www.youtube.com/user/demiraltona

Podcast:

https://soundcloud.com/demirden-kapilar

İndirilebilir kitaplar:

https://drive.google.com/open?id=0BxCB_Gtx8VYAcDREeTJVLW93MjA

Bu yazı ilk olarak şurada yayınlandı:

https://steemit.com/tr/@demiraltona/yapi-ve-islev-kategorileri-isiginda-hdp-nin-ve-demokrasi-muecadelesinin-sorunlari